Op 25 oktober 2010 studeerde ik af aan de Universiteit Leiden en mocht ik mijn Bul in ontvangst nemen. Mijn afstudeerrichting was Vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder de periode 'Vroeg Modern'. De periode die over het algemeen aangeduid wordt vanaf de zestiende tot eind achttiende eeuw. Voor Nederland was dit wel een van de belangrijkste periode in haar geschiedenis.
Een periode met karakteristieke beeldbepalende gebeurtenissen als De Opstand ofwel Tachtigjarige oorlog, de oprichting van de VOC, onze Gouden eeuw en met historische figuren als Willem van Oranje, Philips II, Michiel de Ruyter, Van Oldenbarnevelt en de gebr. De Witt.
Velen van ons herinneren zich nog de verhalen over de onthoofding van de graven Van Egmont en Horne, de moord op Willem van Oranje door Balthasar Gerard, het ontzet van Leiden en de heldendaden van Kenau Simonsdochter Hasselaer.
Maar wat waren de achtergronden van deze gebeurtenissen? Kende de Opstand een vooropgezet plan? Was de belangrijkste drijfveer Religie of Bevrijding? Waren de watergeuzen wel waarlijk zulke grote helden ?
Ons collectief geheugen is door de tand des tijds mogelijk wel wat selectief geworden. Hierover en nog meer wil ik mijn lezingen vertellen. Geschiedenis is tenslotte toch vooral verhalen vertellen met achtergrond en kennis. Om zo verbanden te zien. Deze verhalen zeggen iets over wie we zijn, waar we vandaan komen. Ze zeggen iets over onze identiteit. Maar ik wil ook enkele mythen doorprikken. Over onze oranjegezindheid, over onze tolerantie, over godsdienstvrijheid en onze Gouden Eeuw.

Voor geinteresseerde groepen heb ik de basislezing "De Nederlanden: Van Republiek tot Koninkrijk" gemaakt. Gebruik makend van een beeldrijke presentatie wil ik inzicht geven in deze voor ons land zo belangrijke periode. Afhankelijk van plaats en publiek pas ik deze basis lezing aan met de plaatselijke of regionale geschiedenis. Een belangrijk onderdeel hierbij zijn de religieuze ontwikkelingen van deze roerige tijd.   De lezing heeft een duur van twee maal 45 minuten, maar dit kan in overleg aangepast worden.

Daarnaast kan ik voor groepen lezingen verzorgen over verschillende historische onderwerpen, zoals : Rotterdam en WO II, De Slag van Leckerbeetje in 1600, De martelaren van Gorcum, De geschiedenis van Steenbergen, Meekrap, e.o..

Het honorarium voor alle lezingen bedraagt tussen de 50 euro en 100 euro. Daarbij komen nog de reiskosten, indien buiten Rotterdam.
Ik neem mijn eigen presentatie apparatuur mee. Zowel beeld als geluid. Ik heb alleen een wit doek of een witte wand nodig.


- Vaderlandse geschiedenis
Velen van ons herinneren zich nog de verhalen op school over de onthoofding van de graven Van Egmont en Horne, de moord op Willem van Oranje door Balthasar Gerards, het ontzet van Leiden of de heldendaden van de Rotterdamse smid Zwart Jan. Maar wat waren de achtergronden van deze gebeurtenissen? Kende de Tachtigjarige Oorlog, met als resultaat de vorming van Republiek der Nederlanden, een vooropgezet plan of was dit toeval? Hierover en meer wil ik mijn lezingen vertellen. Geschiedenis is tenslotte toch vooral verhalen vertellen met achtergrond en kennis. Om zo verbanden te kunnen zien. Deze verhalen zeggen iets over wie we zijn; waar we vandaan komen. Ze zeggen iets over onze identiteit. Elke lezing heeft een duur van twee maal 45 minuten, maar dit kan in overleg aangepast worden. Prenten en gravures worden in een PowerPoint presentatie ondersteund.
Ik neem zelf beamer en geluidsversterking mee. U hoeft alleen te zorgen voor een witte muur of scherm

- Van Willem tot Willem-Alexander
Een thema dat actueel was, is en actueel zal blijven. De Oranjes hebben altijd al een grote rol gespeeld in de geschiedenis van Nederland. Willem van Oranje werd in de 16de eeuw de Vader des Vaderlands. Willem Alexander is onze nieuwe koning in 2013. Maar dat is allemaal niet vanzelf gegaan. Perioden van strijd en conflicten, maar ook van vreugde en eensgezindheid . Van Republiek naar het Koninkrijk der Nederlanden. Van Patriotten tot Orangisten. Van Stadhouders tot Koningen en vooral veel Koninginnen. Een bewogen geschiedenis vol verhalen. Verhalen die ik U graag vertel in een lezing van max. 2x45 minuten met vele prenten en foto's. . br>

- Meekrap, eens het goud van de Westhoek
Ik wil U graag vertellen over de geschiedenis van de rode kleurstof, gemaakt uit de wortels van de meekrapplant. In Zeeland en West-Brabant werden deze planten al vanaf de middeleeuwen veelvuldig geteeld. Een teelt die voor velen werk en welvaart bracht. Voor de productie van wortel tot kleurstof waren naast bekwame vaklui ook complexe fabriekjes nodig, meestoven genaamd. In Steenbergen en zijn kerkdorpen stonden er veel, door de eeuwen heen. Buurtnaam en straatnamen als Stoof, Stoofweg en Stoofdijk doen ons er nog aan herinneringen. Vele beroemde schilders maakten gebruik van pigmenten uit meekrap. Ook nu nog maakt het Steenbergs schildersduo Valkhoff, Martin en zijn vrouw Riena, veelvuldig gebruik van het rode meekrappigment

- Opdat wij niet vergeten !
Geen stad in Nederland heeft de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog zo sterk ondervonden als Rotterdam. Vooral het bombardement liet enorme sporen achter in de stad.
Maar er was meer: De verhalen over de razzia's, het vergeten bombardement, de Hongerwinter, maar ook het verzet, de gefuseerde gijzelaars en de Holocaust moeten verteld blijven worden.
In een lezing van twee maal 45 minuten, met uniek foto en filmmateriaal komen deze verhalen aan bod en wordt antwoord gegeven op vragen zoals: Hoe kon WO II uitbreken? Hoe kon Hitler zoveel macht krijgen? Waar kwam die Jodenhaat vandaan?
Maar ook: Was Nederland voorbereid op de oorlog ? Waarom was Rotterdam een belangrijk doelwit geworden? Had het bombardement voorkomen kunnen worden?

- Een verdeelde stad: Verzet in Steenbergen 1940-1945
Over het verzet en de verzetshelden van Steenbergen is tot op heden nauwelijk gepubliceerd. Dat is best verdrietig./ Veel inwoners van deze stad gaven in oorlogstijd het beste van zichzelf. Enkelen hebben dat met hun leven moeten bekopen. Mijn lezing is gebaseerd op mijn onlangs verschenen boek met vele verhalen en beelden van Steenbergen in oorlogstijd.

- Armenzorg en Weeskinderen van 1272 tot heden in Steenbergen
Al in de middeleeuwen was er de zorg voor armen, zieken en weeskinderen. In de Steenbergse Oude Keur uit 1272 waren hierover ook als wetsregels opgenomen. De armenzorg was zowel een verantwoordelijkheid voor het stadsbestuur als de kerk. Steenbergen kende als vroeg "Een tafel van de Heilige Geest, een gasthuis met kapel en een beijerd voor o.a. de opvang van pelgims, die St. Ontcommer kwamen aanbidden. Maar de zowel de Opstand ( Tachtigjarige oorlog) als de komst van de Fansen in 1795 brachten grote veranderingen, zoals weeshuizen voor zowel Katholieke als Protestanse kinderen. Een lezing over de vele facetten van zorg voor hen die het nodig hadden, met af en toe historische uitstapjes.


- De Slag van Leckerbeetje (1600) ofwel HOOGE MOET, SELDE GOET
Een tot de verbeelding sprekend duel tussen 20 Franse ruiters en 20 ruiters uit Den Bosch. En dat in het krijgsgeweld van de Opstand.
Het zou de meest uitgebeelde oorlogshandeling worden van de gehele Tachtigjarige oorlog.
Een kleurrijke lezing vol avontuur, wraak, spanning en drama. Met schilderijen en prenten en ook nog wat geschiedenis en achtergronden.
Bijzonder is dan 24 jaar later in 1624, tijdens het beleg van Breda, de zoon wraak ging nemen op zijn vader.


- 'De vloek van de zeemeerminnen' Steenbergen een stad met Geschiedenis !

Boven op de gevel van het oude stadhuis wordt het Steenbergse wapen door twee zeemeerminnen vastgehouden Zij herinneren aan de vloek van de zeemeerminnen. Een vloek, die over de Steenbergenaren werd uitgesproken, omdat zij te gierig waren geweest voor de hongerige zeemeerminnen. De vloek van zeemeerminnen zou voor Steenbergen verschrikkelijke gevolgen hebben. De legende over het bezoek aan de zeemeerminnen dateert vermoedelijk al van voor de 14de eeuw. Uit de periode waarin Steenbergen een belangrijke en rijke havenstad was.
Twee hongerige zeemeerminnen zwommen de haven van de welvarende stad Steenbergen binnen. Ze vroegen de bewoners om water en brood. Zij hadden dat verzoek al eerder gedaan in Reimerswaal, maar hadden daar niets gekregen. De Steenbergse kooplieden toonden zich iets minder harteloos. Ze gaven de zeemeerminnen slechts wat brood, want water hadden de meerminnen naar hun mening genoeg. Daarna zwommen de meerminnen naar Bergen op Zoom, waar ze wel het gevraagde water en brood kregen. Daar deden ze de voorspelling: Reimerswaal zal vergaan Steenbergen zal half vergaan Maar Bergen op Zoom zal blijven bestaan.
De voorspelling zou al kort erna waarheid worden. Reimerswaal werd getroffen door zware stormen en verdween langzaam maar zeker in de golven. Bergen op Zoom zou een grote en welvarende stad blijven. Steenbergen echter zou gedurende zijn geschiedenis vele malen zware averij oplopen. De grote brand in 1365, de Elisabethvloed in 1421, de belegeringen en verwoestingen tijdens de Tachtigjarige Oorlog zijn maar enkele voorbeelden. De vloek zou zich zelfs nog in 1944 doen gelden. De stad en in het bijzonder het kerkdorp Welberg werden tijdens de bevrijding zwaar getroffen door de heftige gevechten. Gelukkig kende de vloek ook zijn keerzijde: Steenbergen zou maar 'half' vergaan. Na elke crisis zou Steenbergen zich dan ook weer herstellen. Na elke desastreuze verwoesting volgden telkens herbouw en vernieuwing. De veerkracht van de vaak eenvoudige boerenbevolking was enorm.

Tijdens mijn lezing wil ik verhalen over de kleurrijke en boeiende geschiedenis van Steenbergen gedurende meer dan twaalf eeuwen. Geen opsomming van jaartallen, geen uitvoerig gedetailleerde technische verhandeling naslagwerk, maar verhalen van en over mensen. Oer mensen die leefden en overleefden in deze oude mooie stad. Steenbergen een stad met een geschiedenis.

Onlangs gehouden korte lezing in De Heen in het kader van de monumentendag. (Druk op afspelen om te bekijken)




Lijkt het U leuk voor uw vereniging, groep of evenement?

Een mailtje naar: Frans@fvaneekelen.nl

Het honorarium voor alle lezingen bedraagt tussen de 50 euro en 100 euro. Daarbij komen nog de reiskosten, indien buiten Rotterdam.
Ik neem mijn eigen presentatie apparatuur mee. Zowel beeld als geluid. Ik heb alleen een wit doek of een witte wand nodig.

Bijzondere lezingen voor groepen 7 en 8 over het verzet in Steenbergen in het kader van het project; "Wat is het je waard".
14 en 19 oktober 2022 . Scholen Gummarus, Maria Regina, Petrus en Paulus en PiusX.











Onlangs gehouden lezingen:


- Maria Regina school - verhalen over het verzet bij de monumenten
- KBO Steenbergen - Weeshuis en Armenzorg vanaf 1272 tot heden
- RK Weeshuis - Weeskinderen en Armenzorg vanaf 1272 tot heden
- Alle groepen 8 van de basisscholen Gemeente Steenbergen - Verzet in Steenbergen en andere kernen
- KBO Steenbergen - Van Willem van Oranje tot Willem Alexander
- Heemkundekring Willemstad - Meekrap samen met Martin Valkhoff
- KBO Steenbergen - Een verdeelde stad : Verzet in Steenbergen 1940 - 1945
- Heemkundekring 'De Steenen Kamer' - Bijzondere verhalen over Steenbergen
- Gemeente Steenbergen en Heemkundekring De Steenen Kamer - Burgemeesters Toen en Nu in de Gummarsukerk
- NVMO - Oudenbosch - Meekrap - samen mer atelier Valkhoff
- Vrouwen van Nu - Steenbergen - Meekrap - samen met atelier Valkhoff
- Goud voor Oud - lezing in kader 'Steenbergen 750' voor 200 ouderen in een feesttent
- Bibliotheek Steenbergen - Meekrap - samen met atelier Valkhoff
- Lourdeskapel Steenbergen - Verzet van alle tijd
- KBO Steenbergen in kader 'Steenbergen 750'
- Groepen 7 en 8 van de Maria Regina school in Steenbergen "Verzet in Steenbergen'
- Buurthuis 'De Wel' - Capelle a/d IJssel
- P.C.O.B. - Hillegersberg-Schiebroek
- Pluspunt - Laurens Noord-West - Overschie Rotterdam
- Anders Ouder Worden , Wilgenkoepel - Rotterdam.
- Katholiek Vrouwen Gilde - Steenbergen.
- Anders Ouder Worden, werkgroep Walenburg - Rotterdam.
- Seniorencontact, Parochie De Vier Evangelisten - Rotterdam
- Centraal Wonen , Zevenkamp
- Gastdocent Melanchthon College - Rotterdam
- Heemkundekring Made en Drimmelen
- Rotterdamse Autisten Soos
- Probus club Erasmus - Rotterdam
- Wijkcentrum Zjaak - Prinsenland-Rotterdam
- Zorgcentrum De Zeven Schakels - Zevenbergen
- Protestantse wijkgemeente - Schiebroek
- Inner Circle groep - Kralingen
- Argos Zorggroep - Vlaardingen
- Gemeente Immanuelkerk - Alexanderpolder Rotterdam
- GHK ouderen Goede Herderkerk - Schiebroek
- KBO Steenbergen : De geschiedenis van Steenbergen
- Zorgcentrum Hoppesteijn - Crooswijk Rotterdam
- Senioren Thuiszorg - Rotterdam
- Anders Ouder worden - Borgsate - Rotterdam
- PCOB Leidschendam-Voorburg
- AOW groep Crooswijk - Hoppesteyn - Rotterdam
- Ouderensoos - Bleiswijk
- Emmahuis - Rotterdam
- De Hoeksteen - Capelle aan den IJssel
- De Zonnenbloem - Steenbergen
- KGV - Steenbergen
- Kring vrienden van 's-Hertogenbosch
- PKN kerk - Honselersdijk
- PCOB Nissewaard - Spijkenisse
- ZLTO Steenbergen - Bergen op Zoom , Oogstfeest te De Heen.
- Hervormde Vrouwengroep Pernis
- Heemkundekring Boxtel
- PCOB Alexander
- Reunie vrienden in Steenbergen
- PCOB Ommoord
- PCOB Pernis
- NVVH Hoogvliet
- Stadsherauten Steenbergen
- De Levensbron in Ridderkerk
- Contactmiddag Hervormde Vrouwen Dienst in Ridderkerk
- Probus Sassenheim


Lezing Burgemeesters Toen en Nu in de Gummaruskerk







Reactie n.a.v. een lezing in Steenbergen

Frans van Eekelen liet Tachtigjarige Oorlog herleven

STEENBERGEN - Het was afgelopen woensdagavond even schakelen voor het publiek in de Lourdeskapel in de Steenbergse Gummaruskerk. Terwijl heel de gemeente al maanden in de ban is van de herdenkingen rond de Tweede Wereldoorlog, hield historicus drs. Frans van Eekelen er een lezing over een heel andere oorlog: de Tachtigjarige. Een lange periode van voortdurende oorlogsdreiging, steeds wisselende bezetters en aanhoudende rampspoed voor de burgers van de stad. Frans van Eekelen is een geboren en getogen Steenbergenaar die zich na zijn huwelijk in Rotterdam vestigde. De liefde voor zijn woonplaats werd er echter niet minder door. Nadat hij op latere leeftijd de universitaire studie Vaderlandse Geschiedenis voltooide, schreef hij onder meer het boek 'De vloek van de zeemeerminnen' waarin hij de geschiedenis van de stad Steenbergen tot leven brengt.
Even aanpoten
De lezing van gisteravond maakte deel uit van de lezingencyclus die heemkundekring De Steenen Kamer organiseert ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum. De bijeenkomsten zijn bedoeld om de kennis van de Stadsherauten (de stadsgidsen) bij te spijkeren, maar ook andere belangstellenden zijn er van harte welkom. Het resulteerde woensdag in een kapel vol belangstellenden die waar voor hun 5 euro entree kregen. De lezing van Van Eekelen bestreek namelijk niet alleen de Tachtigjarige Oorlog. In een tijdsbestek van dik twee uur kwamen de eerste drie eeuwen uit de geschiedenis van de stad Steenbergen aan de beurt. Dat was even aanpoten voor de aanwezigen, maar dankzij de aangename en heldere manier van presenteren door de doctorandus verveelde het geen minuut.
Heldenroem?
Bij het begin van de Opstand in 1568 had Steenbergen eeuwen van grote voorspoed, maar ook van verval en armoede gekend. De daaropvolgende tachtig jaar oorlog zouden de Brabantse gewesten die als buffer voor Holland dienden, geen goed doen. In 1572 meldden de Watergeuzen zich met een vloot van 400 schepen bij de Steenbergse Waterpoort. Zij plunderden er de kerk en de huizen van de gegoede burgerij en namen schout Willem de Roovere, rentmeester Nicolaas Peck en de rijke dame Emerantia van Bruheze (allen vereeuwigd in Steenbergse straatnamen) gevangen om ze na betaling van losgeld en een schip vol tarwe in vrijheid te stellen. "Het zijn voorvallen die toch wel een zwarte rand rond de vermaarde heldenroem van de Watergeuzen plaatsen," aldus Van Eekelen.
"Arm en bedorven stadje"
In de decennia die volgden bleef de stad strijdtoneel dankzij haar strategische ligging als zuidelijke toegang tot de Hollandse gewesten. Vele malen wisselde het bestuur van de stad van Spaans naar Staats. Beiden brachten de gewone burger van de stad weinig goeds. Het blijkt wel uit een brief die het bestuur in 1580 aan de Prins van Oranje stuurde, met daarin een noodkreet om hulp. "Wij zijn een arm en bedorven stadje geworden," luidde het dramatisch betoog.
Verklede soldaten
In 1582 kwam Steenbergen weer in Spaanse handen. Volgens de geschiedschrijvers gebruikten de soldaten hiervoor een list die vergeleken kan worden met een knullige variant op het paard van Troje. "Er zouden zich 500 als boer verklede Spaanse soldaten bij de stadspoort hebben gemeld. Omdat de wachters er vanuit gingen dat het inderdaad boeren waren, lieten zij ze binnen. Als dat verhaal waar is, eet ik mijn pet op," aldus Van Eekelen. Enkele maanden later hadden de Staatsen overigens het bewind over de stad weer terug.
Gespaard
Na het 12-jarig bestand laaide de oorlog weer op en werd Steenbergen wederom speelbal tussen legermachten. Rond 1620, groeide het besef dat de verdediging van Steenbergen veel beter moest. De vesting werd versterkt, en aan de monding van de Vliet werd het Fort Henricus gebouwd. Het werkte, want na de voltooiing bleef Steenbergen gespaard van nieuwe bezettingen.
Bloei
In 1648 werd de Vrede van Munster getekend en kwam er een einde aan de Tachtigjarige Oorlog Langzaamaan krabbelde Steenbergen op uit het dal. Het katholieke geloof mocht weer openlijk belijd worden en dankzij de landbouwindustrie hervond Steenbergen haar bloei.
Groot wijf van Steenbergen
Gedurende de lezing maakte Van Eekelen diverse uitstapjes naar interessante wetenswaardigheden zoals de geschiedenis van Sint Ontcommer (het Groot wijf van Steenbergen genaamd) en het bijzondere verhaal van de Mussenkoning die volgens de historicus een standbeeld in de stad verdient. Van Eekelen besloot zijn lezing met het uitspreken van de hoop dat Steenbergen probeert te bewaren wat er nog is. "Geef uitleg bij straatnamen, maak vestingwallen en watergangen weer zichtbaar en stel de vondsten die er zijn tentoon. Blijf vooral ook de verhalen vertellen want Steenbergen is een stad met geschiedenis." Binnenkort verschijnt er een nieuw boek van de hand van Van Eekelen dat handelt over het verzet in Steenbergen gedurende de Tweede Wereldoorlog.

Tekst : Dasja Abresch ©Steenbergse Courant / KijkopSteenbergen.nl

Enkele andere reacties n.a.v. mijn lezingen